Testy podstawowe

Podstawowym aktem prawnym regulującym stosowanie promieniowania jonizującego w podmiotach realizujących procedury medyczne jest ustawa Prawo Atomowe. Nałożony przez w/w ustawę obowiązek wdrażania systemów zarządzania jakością w placówkach medycznych nakłada na użytkowników aparatury rentgenowskiej szereg zaleceń między innymi sporządzenie księgi jakości, opracowanie procedur roboczych, ustalenia sposobu przeprowadzenia kontroli wewnętrznej czy przeprowadzania audytów wewnętrznych. W jednostkach ochrony zdrowia powinna również powstać dokumentacja określająca okresowe przeglądy systemu zarządzania jakością, kwalifikacje personelu oraz program szkoleń personelu.

Jednym z podstawowych zadań Systemu Zapewnienia Jakości jest kontrola jakości zdefiniowana jako „zespół działań mających na celu utrzymanie bądź poprawę jakości funkcjonowania urządzeń ”. Cel ten realizowany jest poprzez wykonywanie testów fizycznych parametrów aparatów rentgenowskich i urządzeń pomocniczych mających udział w procesie obrazowania. Warto zaznaczyć, że systemy zarządzania jakością stawiają sobie za cel nie tylko poprawę bezpieczeństwa poprzez redukcję dawek promieniowania dla pacjenta czy poprawę jakości uzyskiwanych obrazów, ale z założenia mają ułatwiać zarzadzanie pracownią, redukować koszty oraz zmniejszać zużycie fizyczne aparatury.

Testy są jednym z dwóch oprócz analizy zdjęć odrzuconych podstawowych narzędzi systemu zapewnienia jakości.

W dniu 12 listopada 2015 roku zostało opublikowane Rozporządzenie Ministra Zdrowia zmieniające rozporządzenie z dnia 18 lutego 2011 roku. Według tego rozporządzenia aparaty rentgenowskie podlegają testom kontroli fizycznych parametrów. Zakres badanych parametrów oraz odchylenia od normy określa załącznik numer 6 powołanego rozporządzenia.

Wykaz testów podstawowych wykonywanych w radiografii ogólnej oraz wpływ testowanych parametrów na uzyskiwany obraz oraz dawkę na jaką narażony jest pacjent:

1. geometria pola rtg- wykonywany co miesiąc, służy do sprawdzania zgodności pola wiązki promieniowania rentgenowskiego z symulacją świetlną. Dostatecznie dobre pokrywanie się tych dwóch obszarów umożliwia prawidłowe blendowanie ( ograniczenie pola wiązki) do obszaru istotnego klinicznie,
2. geometria prostopadłość- wykonuje się go raz na miesiąc, umożliwia określenie, czy oś wiązki jest prostopadła do rejestratora obrazu, co ma wpływ na właściwe ograniczenie pola wiązki,
3. powtarzalność dawki i ekspozycji – wykonywany co miesiąc, sprawdza stabilność pracy generatora i lampy rentgenowskiej, czy pracują powtarzalnie i czy ta sama wielkość prądu mAs daje taką samą dawkę. Prawidłowe wyniki tych testów dają gwarancje otrzymania takich samych obrazów przy niezmienionych ustawieniach parametrów ekspozycji,
4. rozdzielczość przestrzenna – wykonywany raz na pół roku, pomaga sprawdzić czy powierzchnia anody nie jest zbyt zniszczona, by ognisko pozorne lampy rtg umożliwiało obrazowanie drobnych struktur ciała pacjenta,
5. ocena funkcjonowania kratki przeciwrozproszeniowej – wykonywany co kwartał, umożliwia sprawdzenie jednorodności układu pasków ołowianych, prawidłowości ustawienia i funkcjonowania kratki. Zbyt wolny ruch kratki będzie przyczyną nałożenia się obrazu jej listków na obraz pacjenta. Ustawienie nie centralne lub pod innym niż prosty, kątem do osi wiązki może skutkować asymetrią zaczernienia obrazu. Uszkodzona mechanicznie kratka jest również przyczyną artefaktów zawartych w uzyskiwanym obrazie,
6. ocena sprawności systemu AEC ( zmiana natężenia prądu, zmiana wysokiego napięcia, jednorodność czułości komór )- wykonywany co pół roku, służy do oceny sprawności układów automatyki ekspozycji, czyli „światłomierza” aparatu rentgenowskiego,
7. ocena kaset ( przyleganie ekranów, światłoszczelność ) – co pół roku, to metody oceny klasycznych rejestratorów, jakimi są kasety z błonami rentgenowskimi wyposażonymi w folie wzmacniające. Oceniana jest ich jednorodność oraz zdolność do powodowania powstawania na obrazach rentgenowskich artefaktów pochodzących np. przez zły docisk błony do folii wzmacniającej,
8. sprawdzanie pomieszczenia ciemni – wykonywany raz w roku, wykrywają nieprawidłowości występujące w pomieszczeniach ciemni. Dotyczą one zarówno oceny światłoszczelności samego pomieszczenia jak i prawidłowości parametrów oświetlenia roboczego,
9. ocena pracy wywoływarki automatycznej(gęstość minimalna, wskaźnik światłoczułości, wskaźnik kontrastowości,, temperatura wywoływacza) –sprawdza prawidłowość przebiegu procesu wywoływania- jest to bardzo ważny etap uzyskiwania obrazu i dlatego sprawdzanie jego stanu musi odbywać się codziennie,
10. ocena stanu negatoskopów (czystość powierzchni oraz równomierność i stabilność pracy negatoskopów) wykonujemy przed rozpoczęciem pracy, oceniamy warunki panujące w pomieszczeniu opisowym, od jasności i jednorodności powierzchni negatoskopów zależy dostrzegalność informacji zawartych w obrazie,

Wymienione wyżej testy dotyczą aparatów analogowych. We wcześniejszym rozporządzeniu aparaty wykorzystujące technikę cyfrową pośrednią i bezpośrednią nie były osobno wymienione. Rozporządzenie z 12 listopada 2015 wprowadza takie rozgraniczenie. W związku tym przy wykonywaniu testów podstawowych aparatów wykorzystujących technikę cyfrową wykonujemy wszystkie testy wymagane dla aparatów analogowych. W rozporządzeniu z 12 listopada 2015, ustawodawca wymienił pierwszy raz testy oceny monitorów. Podobnie jak w przypadku negatoskopów, ocenę monitorów należy przeprowadzać codziennie na monitorach stosowanych w stacjach przeglądowych i opisowych. Test oceny obrazów należy wykonać dla monitora włączonego, będącego w stanie uśpienia lub wyświetlającego czarny obraz. Monitor testowany powinien być włączony przez około 30 minut przed przystąpieniem do pracy.

Fluoroskopii dotyczą wszystkie testy wykonywane w radiografii, jeśli mają sens i są technicznie wykonywalne. Informacje na temat testów podstawowych wykonywanych we fluoroskopii:

1. test geometrii pola, nie ma sensu w przypadku klasycznej ścianki do prześwietleń, aparatów z ramieniem C czy angiografów, gdyż nie ma tu symulacji świetlnej. Należy jednak sprawdzać sprawność kolimacji wizualnie, na obrazie ukazywanym na monitorach,
2. sprawdzanie prostopadłości wiązki powinno się wykonywać co miesiąc,
3. powtarzalność dawki, test ten wykonujemy co miesiąc,
4. rozdzielczość przestrzenna test powinien być wykonywany tak często jak w przypadku radiografii, czyli co 6 miesięcy,
5. w przypadku fluoroskopii realizowany jest inny rodzaj automatyki, tzw.ABC (Automatic Brightness Control),
6. test zniekształcenia obrazu jest testem specyficznym tylko dla fluoroskopii

Kontakt:

Anna Bielicka-Bąk
tel. 602 727 438
abielickabak@rad-med.pl

Leszek Postawka
tel. 606 981 521
lpostawka@rad-med.pl